Böbrek Sağlığı ve Böbrek Yetmezliği

featured
Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Kişiler Nasıl Beslenmelidir?
service
Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala

Böbrek Sağlığı ve Böbrek Yetmezliği

SANKO Üniversitesi Hastanesi Nefroloji Uzmanı, SANKO Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğr. ÜyesiDoç. Dr. Mehtap AKDOĞAN Narkoz Sağlık Dergisinin hazırlamış olduğu “Sağlıklı Sohbetler” programında Mezine Sırakaya’nın konuğu oldu.  Gaziantep Haber Böbrek Sağlığı ve Böbrek Yetmezliği

Böbreklerin Vücuttaki Görevi Nedir?

Böbrekler; belin iki yanına, omurganın sağ ve soluna, sırtın ortasına doğru yerleşmiş, yumruk büyüklüğünde ve fasulye şeklinde, hayati öneme sahip organlardır.

Böbrek Sağlığı ve Böbrek Yetmezliği

Halk arasında böbrekler yalnızca idrar üretiminden sorumlu olarak bilinir. Ancak sanılanın aksine böbrekler birçok hayati fonksiyonun yerine getirilmesini sağlar. Temel olarak böbrekler idrarın üretilerek atık maddelerin idrar yolu vasıtasıyla vücuttan atılmasını sağlar. Metabolik süreçlerin sonucunda ortaya çıkan fazla su ile vücut için zararlı olan toksinler böbrekler tarafından filtrelenerek vücuttan atılır. Ayrıca kandaki asiditeyi engellemek için böbrekler kanın asit baz dengesinin korunmasını sağlar. Bununla birlikte gerekli hormonların üretimini sağlayarak kan basıncının düzenlenmesine yardımcı olur. Üretim merkezi böbrekler olan eritroprotein benzeri hormonlar, kemik iliğinde bulunan kan hücrelerinin üretiminin kontrolünü sağlar. Bunun yanında kanda bulunan kalsiyum miktarıyla D vitamini üretimini etkiler. Bu vitaminler, kemiklerin daha sağlıklı çalışması için gerekli olan mineralizasyon açısından gereklidir.

Sağlıklı bir insan böbreği günde 300’e yakın döngüyle kanın temizlenmesini sağlar. Bu durum, böbreklerden günde 1500 litreye yakın kan geçmesi anlamına gelir. Ayrıca yine sağlıklı böbrekler, 24 saat boyunca vücut için gerekli olmayan maddelerin ve fazla sıvının atılmasını sağlar. Böbreklerin basit olarak bu işlevlerini yerine getirememesine ise böbrek yetmezliği denir.

 Yaklaşık olarak yumruk büyüklüğünde ve omurganın her iki yanında bulunan böbrekler vücuttaki atık ürünleri ve fazla sıvının vücuttan atılması görevini yerine getirir. Vücuttaki tuz, potasyum ve asit içeriğinin düzenlenmesi de böbreklerin görevidir. Normal çalışan bir böbrek her gün 200 litre sıvı kanın filtreleme ve geri dönüş işlemini gerçekleştirir.

Atık ürünlerin vücuttan atılmasının yanında böbreklerin, vücut sıvısını dengelemek, kan basıncını düzenleyen hormonları düzenlemek, kemikleri destekleyen aktif D vitamini formu üretmek, kırmızı kan hücrelerinin üretimini kontrol etmek gibi hayati görevleri bulunmaktadır.

Böbrek Yetmezliği Nedir?

Böbrek yetmezliği kronik böbrek hastalığının son aşamasıdır. Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) olarak da adlandırılır. Böbreklerin işlevlerini diyaliz veya böbrek nakli olmadan hayatta kalmayı mümkün kılacak kadar sürdürememesi durumudur.

Böbrek yetmezliği ise böbreklerin kandaki toksinleri yeterli oranda filtreleme yeteneğini kaybettiğinde ortaya çıkar. Böbrekler işlerini düzenli olarak yapmazsa vücut toksinler tarafından aşırı yüklenir. Tedavi edilmediği takdirde bu durum hayatı tehdit edebilecek seviyede böbrek yetmezliğine yol açabilir.

 Böbrek Yetmezliği Yaygın Bir Hastalık mıdır?

Türk Nefroloji Derneği’nin verilerine göre; ülkemizde her 6-7 erişkinden birinde değişik evrelerde kronik böbrek hastalığı bulunuyor. Dünya nüfusunun yüzde 6-12’si değişen derecelerde kronik böbrek yetmezliği görülmektedir.

 Böbrek Yetmezliği Aşamaları Nelerdir?

Böbrek yetmezliği beş aşamada sınıflandırılır. Bunlar çok hafif (1. evre) ile tam böbrek yetmezliği (5. evre) arasında değişmektedir. Aşamalar ilerledikçe belirtiler ve komplikasyonlar da artar.

  1. evre oldukça hafif bir evredir. Genellikle bir belirtiye rastlanmaz ya da görünür bir komplikasyon olmaz. Böbreklerde çok az hasar görülür. Bu evrede sağlıklı bir yaşam tarzını koruyarak hastalığın ilerlemesini yöneterek yavaşlatmak hala mümkündür.

Bunun için dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, tütün ürünleri kullanımından kaçınmak ve sağlıklı bir kiloyu korumak gereklidir. Eğer diyabet hastalığı varsa kan şekeri de mutlaka uygun bir şekilde yönetilmelidir.

  1. evre böbrek hastalığı hala hafif bir evre olarak kabul edilir, ancak idrarda protein sızması görülebilir veya böbreklerde fiziksel hasar saptanabilir. 1. evrede faydalı olan yaşam tarzı yaklaşımları evre 2’de de geçerli olarak kullanılmaktadır.
  2. evrede böbrek hastalığı orta derecede kabul edilir. Böbrekler artık olması gerektiği gibi çalışmamaktadır. 3. evre böbrek hastalığı bazen 3A ve 3B diye ikiye ayrılır. Vücutta bulunan atıkların miktarını ölçen bir kan testi, ikisi arasında ayrım yapar.

Semptomlar bu aşamada daha belirgin bir hal alır. Ellerde ve ayaklarda şişme, sırt ağrısı ve idrara çıkma sıklığında değişiklik en çok görülen belirtilerdir. Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek yine yardımcı olacaktır, ancak sorunların altında yatan nedenlerin tedavisi için ilaç kullanımı bu aşamada başlayabilir.

  1. evre böbrek hastalığı orta ila şiddetli arasında kabul edilir. Böbrekler iyi çalışamaz, ancak henüz tam böbrek yetmezliği aşamasına gelinmemiştir. Bu aşamanın semptomları arasında anemi, yüksek tansiyon ve kemik hastalığı gibi komplikasyonları mevcuttur.

Sağlıklı bir yaşam tarzı hala hayati önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra böbreklerin aldığı hasarın yavaşlatılması için çeşitli terapiler uygulanabilir.

  1. evrede böbrekler ya tam yetmez durumdadır ya da buna çok yakındır. Böbreğin işlevlerini yitirdiğinin emareleri oldukça belirgindir. Bunlar arasında kusma ve bulantı, nefes darlığı, kaşıntılı cilt görülür. Bu aşamadaki bireylerin düzenli diyalize veya böbrek nakline ihtiyacı vardır.

Kronik Böbrek Yetmezliğinin Nedenleri Nelerdir?

Böbreklerin sağlıklı bir şekilde işlevini yerine getirmesini engelleyebilecek birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında çevredeki kirliliğe veya toksik bazı ilaçlara maruz kalmak, bir takım akut ve kronik hastalıklar, şiddetli susuzluk ya da dehidratasyon ve böbrek travması sayılır. Böbrek yetmezliğinin nedeni tipik olarak böbrek yetmezliğinin tipini de belirler.

En yüksek böbrek yetmezliği ihtimali böbreklere giden kan akışının aniden durması ile ortaya çıkar. Böbreklere kan akışı kaybına neden olan bazı durumlar arasında kalp krizi, kalp hastalığı, karaciğer üzerinde doku hasarı ya da karaciğer yetmezliği, dehidrasyon, ciddi yanıklar, alerjik reaksiyonlar ve sepsis gibi ağır enfeksiyonlar bulunmaktadır. Tansiyon ve antienflamatuar ilaçlar da kan akışı düzenini bozabilir.

Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri değişebilmektedir. Kronik böbrek yetmezliği önlenebilir nedenlere bağlı olduğu gibi farklı hastalıklar kaynaklı olarak da ortaya çıkabilmektedir.

Diyabet: Kronik böbrek yetmezliğinin en sık nedeni halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabettir. Yüksek kan şekeri seviyesi böbreklerdeki küçük filtrelere zarar vererek böbrek yetmezliğini tetikleyebilmektedir.

Hipertansiyon: Halk arasında yüksek tansiyon olarak bilinen hipertansiyon, kalp- damar hastalıkları ve inmenin sebebi olarak bilinse de böbrekleri de etkileyebilmektedir. Yüksek tansiyon zamanla, böbreklerdeki küçük kan damarlarını zorlayabilir ve böbreklerin düzgün çalışmasını durdurabilir. Yüksek tansiyon böbrek yetmezliğine neden olabildiği gibi tam tersi böbrek yetmezliği de yüksek tansiyona yol açabilmektedir.

Glomerülonefrit: Böbreklerin glomeruli adı verilen küçük filtreleme birimleri bulunmaktadır. Filtreleme üniteleri glomerulinin iltihaplanması böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir.

İnterstisyel nefrit: Böbrek kanallarının ve çevresindeki yapının iltihaplanması kronik böbrek yetmezliğine neden olabilir.

Polikistik böbrek hastalığı: Polikistik böbrek hastalığı en sık görülen kalıtsal böbrek hastalığıdır. Zamanla genişleyen ve ciddi böbrek hasarına ve hatta böbrek yetmezliğine neden olabilecek böbrek kistlerinin oluşumu ile ortaya çıkar. Böbrekleri etkileyen kalıtsal diğer hastalıklar Polikistik böbrek hastalığı, Fabry Hastalığı, Alport Sendromu, primer hiperoksalüri ve sistinüridir.

Prostat gibi İdrar yollarını tıkayan rahatsızlıklar: İyi huylu prostat veya prostat kanseri, mesane kanseri, böbrek taşları, enfeksiyonlar, idrar yollarındaki kan pıhtısı gibi idrar yollarını tıkayan nedenler böbrek yetmezliğine yol açabilmektedir.

Böbreğe kan akışını engelleyen nedenler: Kalp krizi veya kalp hastalıkları, karaciğer yetmezliği, ağır yanık veya alerjik reaksiyon gibi böbreklere kan akışının durduran veya azaltan sorunlar böbrek yetmezliğine zemin hazırlayabilmektedir.

Ayrıca; ağır metallerden toksinlere aşırı maruziyet, uyuşturucu ve alkol, kan damarlarının iltihabı yani vaskülit, organında iltihaplanmaya neden olabilen otoimmün bir rahatsızlık olan lupus hastalığı, bazı kanser türleri veya kemoterapi ilaçları, gereksiz ilaç kullanımı.

Kronik Böbrek Yetmezliğinin Belirtiler Nelerdir?

Böbrek yetmezliği olan bireylerde genellikle bu hastalığın birkaç belirtisi bulunur. Ancak bazı vakalarda ise hiç belirti görülmez. Olası semptomlar arasında görülenler ise; idrar miktarının azalması, bacaklarda, ayak bileklerinde ve ayaklarda vücuttaki fazla suyun böbrekler tarafından dışarı atılmamasından kaynaklanan şişme, açıklanamayan nefes darlığı, aşırı uyuşukluk veya yorgunluk, kalıcı mide bulantısı, akıl karışıklığı, göğüste ağrı veya basınç, havale veya koma bulunmaktadır.

Kronik böbrek yetmezliği genellikle erken evrelerde sessiz şekilde ilerler ve hiçbir belirti vermeyebilir. Belirtiler genellikle böbreklerin fonksiyonlarının kaybedilmeye başlandığı ileri evrelerde ortaya çıkmaktadır. Kronik böbrek yetmezliğinin belirtileri her hastada aynı şekilde ortaya çıkmayabilir.

Farklı hastalıklarla da karıştırılabilen kronik böbrek yetmezliği belirtileri genel olarak şunlardır; yorgunluk ve halsizlik, mide bulantısı, kusma, konsantrasyon bozukluğu,

vücudun fazla su tutmasına bağlı olarak ayaklarda şişkinlik, iştah kaybı, uyku problemleri ve özellikle sabahları gözlerde şişkinlik, idrar miktarında değişiklik ve geceleri sık idrara çıkma, özellikle geceleri kas seğirmesi ve krampları, ayak ve ayak bileklerinde şişlik, kalıcı kaşıntı ve ciltte kuruluk, göğüs ağrısı, sıvının kalbin zarının etrafında birikmesi, akciğerlerde sıvı birikmesi, nefes darlığı, hipertansiyon, baş ağrısı, erkeklerde ereksiyon sorunları.

Böbrek yetmezliğinin erken belirtilerinin fark edilmesi, bu belirtilerin genelde çok hafif ve nüanslı olmalarından dolayı genellikle zordur.  Erken belirtiler arasında idrar çıkışında azalma, uzuvlarda şişme ve nefes varlığı bulunmaktadır.

 Kronik Böbrek Yetmezliği Hangi Rahatsızlıkları Yol Açar?

Böbrek yetmezliği kalp damar hastalıklarından akciğer sorunlarına kadar birçok rahatsızlığına yol açabilmektedir. Bunlar:

Gut Hastalığı: Kronik böbrek yetmezliği yaşayan kişilerde en sık görülen rahatsızlıkların başında gelmektedir. Ürik asit böbrekten süzüldüğü için iki hastalık birbiriyle alakalıdır.

Vücutta sıvı birikmesi: Böbreklerin sağlıklı çalışmaması vücutta elektrolitlerle birlikte aşırı sıvı birikimine yol açabilir. Vücutta aşırı sıvı birikmesi, kalp ve akciğerlerle ilgili sorunlara, hipertansiyona, kol ve bacaklarda şişkinliklere yol açabilir.

Potasyum artışı (hiperkalemi): Böbrek yetmezliği kandaki potasyum seviyesinde ani artışlara yani hiperkalemi rahatsızlığına nedene olabilir. Ani potasyum artışı kalbin çalışmasıyla ilgili ciddi sorunlara yol açabilir.

Kalp hastalıkları: Kalp hastalıkları böbrek yetmezliğine neden olabildiği gibi tam tersi böbrek yetmezliği de kalp hastalıklarına zemin hazırlayabilmektedir. Diyaliz tedavisi alanların en sık ölüm nedeninin kalp hastalıkları olduğu bilinmektedir.

Hassas kemikler: Böbreklerin bir görevi de D vitamini ve kalsiyum tutmasıdır. Böbrekler gerektiği gibi çalışmadığında vücutta aşırı potasyum birikmesi yaşanır. Bu da kemiklerden kalsiyum çekilmesine neden olabilir. Çalışmayan böbrekler aynı zamanda D vitamininin kullanımında sorunlara yol açabilir. Her iki durumda sağlıksız kemiklere ve kolay kemik kırılmalarına neden olabilir.

Anemi: (Kansızlık) Böbrekler vücudun kırmızı kan hücreleri yapmasına yardımcı olur. Yetersiz çalışan böbrekler kırmızı kan hücresi eksikliğine zemin hazırlayabilir.

Erkeklerde ereksiyon sorunları, azalan cinsel dürtü veya kadınlarda doğurganlığın azalması görülebilir.

Hamilelik sırasında anne ve anne karnındaki bebek için risk taşıyan gebelik komplikasyonları yaşanabilir.

Böbreklerde geri dönüşümsüz hasar yani son dönem böbrek hastalığı ve buna bağlı olarak diyaliz veya böbrek nakli gibi sonuçlar yaşanabilir.

Böbrek Yetmezliği Teşhisi Nasıl Konulur?

Böbrek yetmezliğinin türünü belirlemek için kullanılan birçok yöntem mevcuttur. Böbrek yetmezliğinin teşhisi için kullanılan yöntemler arasında en önemlisi idrar tahlilidir. İdrara sızan protein veya şeker gibi anormallikleri test etmek için idrar örneği alınır. Bunun yanı sıra idrar sedimantasyon testi de yapılabilir. Bu test esnasında, alyuvarların ve akyuvarların miktarı ölçülür, yüksek düzeyde bakteri varlığı aranır ile üresel atık parçacıklar aranır.

Ne kadar idrar üretildiğini ölçmek, böbrek yetmezliğini teşhis etmeye yardımcı olan en basit testlerden biridir. Örneğin, yaralanmadan veya birçok hastalıktan kaynaklanan idrar yolu tıkanması idrar çıkışında azlığa neden olabilir.

Böbrek tarafından normal şartlar altında filtrelenen üre azotu ve kreatinin gibi maddelerin ölçümü için kan testleri gerekebilir. Bu maddeleri belirgin bir artış akut böbrek yetmezliğine işaret edebilir.

Ultrason, MRI ve BT taraması gibi testler böbreklerin ve idrar yollarının görüntülerini sağlar. Bu sayede böbreklerdeki tıkanıklıklar veya anormallikler görülebilir.

Son olarak anormal birikimler, yara izleri ve bulaşıcı organizmalar açısından böbreklerin incelenmesi için böbrek biyopsisi yapılabilir. Biyopsi, uyanıkken yapılan basit bir prosedür olan biyopsi sırasında özel bir iğne ile böbrekten bir parça doku örneği alınır.

Böbrek Yetmezliğinin Tedavisi Nasıldır?

Böbreklerde oluşan hasarlar genellikle kalıcıdır. Böbreklerde oluşan hasar düzeltilmese bile yetmezliğe neden olan altta yatan rahatsızlık kontrol altına alarak böbrek yetmezliği durdurmak veya yavaşlatmak mümkün olabilir. Böbrek yetmezliğine neden olan rahatsızlığa göre tedavi planı değişebilmektedir.

Böbrek yetmezliği sırasında yaşanan komplikasyonlara yönelik tedaviler planlanabilir.

Tansiyon kontrolü,Kolesterol seviyesinin kontrolü,Anemi ilaçları, Sıvı birikmesine yönelik tedaviler, Düşük proteinli diyet,

Son dönem böbrek hastalığının tedavisi iki şekildedir.

Diyaliz: Sağlıklı çalışmayan böbreklerin yapamadığı kanı temizleme işlemi bir cihaz yardımıyla gerçekleştirilir. Diyaliz böbrek yetmezliğini tedavi etmemektedir. Ancak hayatta kalabilmek için belirli aralıkla diyalize girilmesi gerekmektedir. Diyaliz hastanın durumuna göre Hemodiyaliz veya periton diyaliz olarak iki şekilde yapılabilir.

Böbrek Nakli: Çalışmayan veya az çalışan böbreğin yerine çalışan bir böbreğin nakledilmesidir. Kadavradan böbrek nakillerinde uzun süre bekleme listesi olmasına rağmen canlıdan canlıya böbrek nakillerinde kısa sürede böbrek nakli gerçekleştirilebilmektedir. Böbrek naklinden sonra hastaların diyalize girmesine gerek kalmamaktadır.

0
mutlu
Mutlu
0
kahkaha
Kahkaha
0
_a_rm_
Şaşırmış
0
susuyorum
Susuyorum
0
_zg_n
Üzgün
0
a_l_yorum
Ağlıyorum
0
sinirli
Sinirli
0
alk_
Alkış
0
be_enmedim
Beğenmedim
Böbrek Sağlığı ve Böbrek Yetmezliği

Tamamen Ücretsiz Olarak Bültenimize Abone Olabilirsin

Yeni haberlerden haberdar olmak için fırsatı kaçırma ve ücretsiz e-posta aboneliğini hemen başlat.
Mahmood Coffee
Uygulamayı Yükle

Uygulamamızı yükleyerek içeriklerimize daha hızlı ve kolay erişim sağlayabilirsiniz.

Giriş Yap

Gaziantep Haber, Gaziantep Son Dakika, Gaziantep Sağlık Haberleri ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen giriş yapın veya hesap oluşturun, üstelik tamamen ücretsiz!

Bizi Takip Edin