Depreme karşı dayanıksız yapılara karbon gücü
Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremlerde 50 bin 96 kişi enkaz altında kalarak can verdi. Asrın felaketi bina sağlamlığının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Fay hatlarının geçtiği Türkiye’de kayıtlara göre yapı stokunun yaklaşık 8 milyonu 2000 yılı öncesinde inşa edilen binalardan oluşuyor. İstanbul’da ise 750 bin civarındaki yapı 2000 yılı öncesine ait ve bunların 100 bini acil olarak güçlendirilmeye ihtiyaç duyan yapı kategorisinde yer alıyor.
Bekleyen deprem tehlikesine karşı binaların güçlendirmesiyle ilgili yöntemler değerlendirilmeye başlandı. Bu doğrultuda karbon fiber güçlendirme (CFRP) yöntemi gündeme geldi. Bu yöntemde çelikten 5 kat güçlü 4 kat hafif karbon fiber ile depreme dayanıksız binaların kolonları sarılarak, deprem anında yıkılma, bozulma ve çökmenin önüne geçilebiliyor. Bina hasar alsa da içerisindekilere kaçmak için vakit oluşturuluyor, bu sayede hayatta kalma şansını artırıyor.
Dünyada pazar büyüklüğü 5 milyar dolar olan karbon fiber üretiminde Türkiye, önde gelen ülkeler arasında yer alıyor. Lastik, kompozit ve inşaat güçlendirme teknolojilerinde 50’yılını kutlayan şirketin CEO’su İbrahim Özgür Yıldırım, Kompozit Teknolojileri Mükemmelliyet Merkezi’nde inşaat kompozitleri çalışmaları hakkında ve karbon fiber kolon sarması yöntemine dair bilgi verdi.
“Karbon fiberde bilim ve teknolojiyle çalışmak gerekiyor”
Sağlam yapılar inşa etmek için Türkiye’de ‘alaylı müteahhit’ kavramının ortadan kaldırılması gerektiğini belirten Yıldırım, bilim ve teknolojiden uzak olarak herkesin müteahhit olabilmesini büyük bir sorun olarak gördüğünü vurguladı.
Yapı güçlendirmesinin 1500-2000 derecede ipliklerin karbonize edilmesiyle elde edilen karbon fiberlerin bina kolonlarına sarılarak sağlandığını anlatan Yıldırım, karbon fiberlerin kaç kat ve hangi sıklıkta kullanılacağına binanın yapısı, yüksekliği, deprem riskine göre konumu ve beton türüne göre karar verildiğini söyledi. Yıldırım, “Bina güçlendirmede bilim ve teknolojiyle çalışmak gerekiyor. Hangi binaya ne kadar karbon fiber uygulanacağı, kumaşla epoksi reçine uyumunu kritik konular olarak görüyoruz” diye konuştu.
Gelinen noktada vatandaşların deprem korkusunu kullanarak bina güçlendirme adı altında bir takım istismarlar yapıldığına dikkat çeken Yıldırım, “Siyah polipropileni karbon fiber diye satmaya çalışıyorlar. Bu yolla binalara hiçbir şekilde kuvvet kazandırılamaz” dedi.
“Yapı güçlendirmeleri mevzuatla sabit tutularak yapılmalı”
Karbon fiber güçlendirmenin konutlar dışında şehir yapıları, hastaneler, sanayi tesisleri, ticari yapılarda uygulanabildiğini söyleyen Yıldırım, “Türkiye’de acil olarak kritik öneme sahip hastaneler, okullar, devlet binalarında yapı mevzuatlarıyla sabit tutularak güçlendirilmelidir. Karbon fiber güçlendirme çalışmalarımı hakkında tüm yetkili makamlara bilgi verildi. Bu konuda biz uygulayıcı firmalarla çalışıyoruz. Tedarik zincirinde malzeme ve eğitim tarafındayız” şeklinde konuştu. Yıldırım, “Jeoloji ve inşaat mühendisleriyle çalışıyoruz. Fay hatlarına yakın bölgelerdeki binalara uygun ölçülerde ve nitelikte karbon fiber üretimi yapıyoruz” dedi.
“5 yılda güçlendirme ihtiyacı duyan tüm yapılara erişilebilir”
Her an yeni bir deprem riskiyle karşı karşıya bulunan Türkiye’de yapı güçlendirme kararlarının hızlı alınıp bir an önce harekete geçilmesi gerektiğinin altını çizen Yıldırım, “Güçlendirmeye ihtiyaç duyan binalar için bir an önce harekete geçilmeli. Türkiye’de kaynak var, kapasite artışlarıyla 5 yılda sağlamlaştırılmayan bina kalmaz. Bir makine bir yılda 500 bin metrekare ürün üretebiliyor. Kapasite artışları da yaparak bu süreye yetişebilir, belki daha az zamanda da yapılabilir” şeklinde konuştu.
Maliyet; metrekare başına 4 bin lira
Karbon fiberle bina güçlendirmenin maliyeti hakkında açıklama yapan Yıldırım, yöntemin metrekare başına 4 bin lira olarak uygulandığını belirterek, “Bugün inşaat maliyeti metrekare başına 16 bin lira olarak hesaplanıyor. Karbon fiber kolon güçlendirme yöntemi bina maliyetinin 4’te birine denk geliyor. Rakam verirsek metrekare başına 4 bin lira olarak hesap edilebilir. İnsan hayatının önemine bakarsa bu maliyetlerin karşılanabilir görüyoruz” diye konuştu.
